Met de huidige duurzaamheid transitie zijn er op economisch gebied verschillende trends zichtbaar. Het streven naar een circulaire economie is daar een belangrijk voorbeeld van. Een ‘circulaire economie’ is een economisch systeem van productie en consumptie waarbij bestaande materialen en producten zo lang mogelijk worden gedeeld, verhuurd, hergebruikt en hersteld. Dit artikel geeft je inzicht in de fundamentele onderdelen van een circulaire economie, en de verandering in financiering en businessmodellen hiervan.
Circulaire economie
Een circulaire economie kenmerkt zich door drie hoofdelementen, die zich richten op systeemverandering (Korhonen, Nuur, Feldmann & Birkie., 2018):
Gesloten kringlopen
In een circulaire economie is er een focus op materiaalkringlopen, die naar voorbeeld van het ecosysteem wordt gesloten. Afval bestaat in een circulaire economie dus niet.
Hernieuwbare energie
In een circulaire economie gaat, net als grondstoffen en producten, energie ook zo lang mogelijk mee. Er wordt gefocust op het recyclen van energie en hernieuwbare energiebronnen.
Systeemdenken
Een ander belangrijk aspect in een circulaire economie is systeemdenken. Iedere deelnemer in de economie is verbonden met en verhoudt zich tot andere deelnemers in de economie.
Figuur 1: Fundamentele factoren circulaire economie (PBL-correspondence, 2019)
Circulaire businessmodellen
Het realiseren van de circulaire economie vereist een fundamentele systeemverandering. Dit nieuwe systeem vraagt om nieuwe businessmodellen. Bij het implementeren van deze modellen ondergaat zich een transitie van een lineaire economie naar een circulaire economie. Het businessmodel achter de lineaire economie kenmerkt zich door verkoop van zoveel mogelijk producten. Als een product geen waarde meer heeft zullen deze op de vuilnisbelt belanden, en worden vernietigd. Figuur 2 illustreert het verschil tussen een circulaire en lineaire economie.
Figuur 2: Lineaire versus circulaire economie (Achterberg, Hinfelaar en Bocken, 2016)
Als bedrijven een circulair businessmodel willen implementeren in hun onderneming, is het van belang om inzicht te krijgen welk model de beste ‘fit’ heeft. In een circulaire economie typeren zich vier verschillende businessmodellen:
1. Circulair ontwerp
In businessmodellen waarbij een circulair ontwerp centraal staat richt men zich vaak op de ontwikkelingsfase van een product. Producten in dit businessmodel kenmerken zich door een lange levensduur doordat zij bijvoorbeeld: gemakkelijk te onderhouden, repareren, upgraden, vernieuwen, herproduceren, of te recyclen zijn.
2. Optimaal gebruik
In businessmodellen waarbij optimaal gebruik centraal staat gaat de focus voornamelijk uit naar de gebruiksfase van een product. Het doel hierbij is om de levensduur te verlengen en grondstoffen te besparen. Deze modellen typeren zich met een omschakeling van een verkoop van producten naar een verkoop van contracten. Een voorbeeld hiervan is een sell and buy-back model. In dit model verkoopt een aanbieder een product onder voorwaarde dat deze het product na een bepaalde periode weer terugkoopt, zodat de aanbieders en afnemers het product kunnen hergebruiken.
3. Waarde herwinning
In waarde herwinning businessmodellen wordt voornamelijk gefocust op de output en de toegevoegde waarde van een product na de gebruiksfase. In deze modellen wordt omzet gegenereerd door de transformatie van gebruikte producten en nieuwe producten of bruikbare componenten of grondstoffen. Retourlogisiek is een fundamentele factor van dit businessmodel.
4. Netwerkorganisatie
Netwerkorganisatie als businessmodel in een circulaire economie betreffen bedrijfsactiviteiten die samenwerking en coördinatie van circulaire waarde netwerken ondersteunen.
Onderstaand figuur illustreert de verschillende businessmodellen in een circulaire economie
Figuur 3: Circulaire bedrijfsactiviteiten (Achterberg, Hinfelaar en Bocken., 2016)
Financiering circulair businessmodel
Een transitie in de bedrijfsuitvoering naar een circulaire economie vereist een passende financiering. Financiers zijn zich steeds meer bewust van het belang van een transitie naar een circulaire economie. Het is voor financiers van belang dat de bijbehorende risico’s van een lineaire en circulaire bedrijfsvoering, en het te behalen rendement op een transitie duidelijk in kaart wordt gebracht. Circulair Nederland https://financiering.versnelli... , ondersteunt ondernemers met de financiering van een circulaire bedrijfsvoering.
Er zijn verschillende types financiering voor een circulaire bedrijfsvoering. Onderstaand worden deze verschillende types verder toegelicht:
1. Deelnemingen / aandelenparticipatie
Het nemen van een deelneming/ deel van de aandelen in ruil voor een kapitaalinjectie. Een voorbeeld is venture capital financiering voor onbewezen en nog niet geteste cradle-to-cradle-technologie.
2. Leningen
Er zijn diverse mogelijkheden voor het afsluiten van leningen voor circulaire initiatieven. Bijvoorbeeld: OnePlanetcrowd is bijvoorbeeld een platform dat zich focust op duurzame projecten. Rabobank heeft de Impactlening, een lening met rentekorting aan ondernemingen met een product of dienst met een positieve impact op sociaal of ecologisch vlak.
Een voorbeeld van lease: het leasen van licht op een pay-per-lux-basis of het leasen van meubilair.
3. Publieke financiering
De overheid kan op verschillende manieren financieel bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie. Dit kan door middel van een indirecte of directe financiering. Een indirecte financiering kenmerkt zich bijvoorbeeld door fiscale instrumenten, subsidies of inkoopbeleid.
De keuze van een passende financieringsvorm voor een onderneming met een circulair businessmodel is voornamelijk afhankelijk van de fase waarin het bedrijf zich bevindt. Elke verschillende fase in het bedrijf vereist een andere ‘need’ in financiering. Een analyse waarin netto kasstroom tegen de groeifase van het bedrijf wordt uitgezet, kan hierbij een ondersteunde rol bieden.
(bron: Achterberg en Van Tilburg, 2016)
Financieel risico in een circulair businessmodel
Circulaire businessmodellen kenmerken zich met een ander risico- en rendement profiel dan lineaire modellen. Hierdoor moet er in het bedrijfsmodel en in de financieringsaanvraag expliciet rekening worden gehouden met een afwijkend risicoprofiel. Dit vergroot de kans op gezonde groei en het verkrijgen van een passende financiering. Doordat de transitie naar een circulaire economie nog in een vroege fase zit, hebben veel financiële instellingen nog weinig ervaring met de financiering van deze bedrijfsmodellen. Het is daarom van belang om bij het uitwerken van het businessplan en financieringsaanvraag, de volgende factoren sterk in overweging te nemen:
1. Financiële stromen die veranderen
De terugverdientijd bij een circulaire economie vindt plaats over een langere periode, wat impliceert dat er meer werkkapitaal nodig is.
2. Afhankelijkheid die toeneemt
Een circulaire economie kenmerkt zich door een grotere afhankelijkheid van leveranciers. Doordat heel de supply chain nauw met elkaar verbonden is, zal heel de supply chain nadeel ervaren als een partner zijn onderdeel niet kan leveren.
3. Risico’s die complexer worden
Doordat de circulaire economie volledig met elkaar verbonden is, en er een verhoogde afhankelijkheid bestaat tussen partners uit de supply chain, is de complexiteit van de bedrijfsvoering groter. Dit leidt tot boekhoudkundige en juridische uitdagingen en kosten.
Financierbaarheid van een circulair businessmodel
Het nastreven van een circulair businessmodel zorgt voor waarde creatie. Het is echter van belang dat dit ook naar voren komt bij de aanvraag van financiering. Risico’s kunnen bijvoorbeeld verlaagd worden door in verschillende fases een circulair bedrijfsmodel te implementeren. Fischer en Achterberg (2016) hebben een stappenplan gecreëerd die bijdraagt aan een financierbaar circulair bedrijfsmodel. Dit rapport kan je hier https://assets.website-files.c... vinden.
Achtergrondinformatie
