Jaarcijfers opmaken in corona tijd, hoe zit het met de voorzieningen?

Ondernemingen en hun accountants zijn druk bezig met het opmaken van de jaarcijfers over 2020. Dat kan een hele uitdaging zijn. Waar zitten de onzekerheden? Wat zijn de grootste uitdagingen? De uiteindelijke impact van de crisis is nog niet duidelijk en brengt dus onvoldoende duidelijkheid om de exacte impact te kunnen bepalen. Dat vergt een goede toelichting van de ondernemer en zijn accountant. Met name op het gebied van afwaarderingen en voorzieningen. Daar gaan we in deze bijdrage verder op inzoomen.

ING schrijft 300 miljoen euro af vanwege coronavirus

De afschrijving houdt verband met overnames die de ban in het verleden deed, meldt ING. “Het gebeurt wel vaker bij een wisseling van de wacht, dan kun je maar beter al het slechte nieuws in een keer brengen”, aldus Jacob Schoenmaker van RTL-Z.

Hij verwijst naar de term ‘big bath accounting’. Dit houdt in dat een bedrijf de resultaten nog slechter voorstelt dan ze zijn, om in de toekomst rooskleuriger cijfers te kunnen presenteren. Er is geen sprake van een betaling aan een andere partij.

Redenen om een verlies of lagere winst te presenteren
De reden dat bedrijven nu extra verliezen nemen, is om het coronajaar dat toch al verlieslatend is, verkeerde keuzes uit het verleden en toekomstige te verwachten uitgaven in het resultaat te verwerken. Soms lijkt het erop dat de onderneming als het ware wacht met het ‘nemen van de pijn’ op het juiste moment. Zo’n toch al slecht jaar biedt de mogelijkheid om corona als (belangrijkste) oorzaak voor de tegenvallende resultaten te benoemen. Deze tegenvallers drukken vervolgens niet meer op de toekomstige resultaten, waardoor het mogelijk is om een snel herstel van de winstgevendheid te laten zien.

Hoe herken je dit in de jaarrekening?
Een afwaardering kan plaats vinden op vaste activa. Denk bijvoorbeeld aan goodwill die betaald is bij overname. Mogelijk voorziet de onderneming onvoldoende mogelijkheden voor het terugverdienen van deze goodwill, hetgeen een afwaardering (eenmalige extra afschrijving) rechtvaardigt. Deze afwaardering vindt veelal plaats via de winst- en verliesrekening en drukt de winst. Net als een reguliere afschrijving betreft het een non-cash kostenpost. Ook kunnen afwaarderingen plaats vinden op voorraden, denk daarbij een het incourant worden van voorraden in de modebranche. Let op: het ten onrechte niet afwaarderen van incourante voorraad zorgt voor een te positieve presentatie van winst en vermogen.

Hetzelfde geldt voor debiteurenvorderingen die oninbaar zijn.

Blauwe pakken voor volgend jaar

Toch houdt De Jong vol dat SuitSupply relatief goed uit de coronacrisis komt. 'Blauwe pakken en jasjes kunnen we ook later in het jaar verkopen, linnen jasjes kunnen we volgende zomer gebruiken.' SuitSupply hoefde volgens De Jong niet af te schrijven op zijn voorraden, in tegenstelling tot kledingbedrijven die modegevoeliger zijn. Zo moesten Zara-moederbedrijf Inditex en H&M honderden miljoenen euro's afboeken.

Afwaarderen en afschijven heeft betrekking op uitgaven die in het verleden hebben plaatsgevonden. Bij het vormen van een voorziening wordt rekening gehouden met een toekomstige verplichting c.q. uitgave. Bijvoorbeeld in de situatie dat een toekomstige reorganisatie verplichtingen, denk aan ontslagvergoedingen, met zich meebrengt. Het betreft daarmee ook een non cash kostenpost met als kenmerk dat deze de winst verlaagt, maar niet leidt tot een cash-out.

In het kort de werking en effecten van zo’n voorziening:

1. Dotatie voorziening
Er is sprake van een non cash kostenpost dus zonder dat er een uitgave tegenover staat. De winst wordt hiermee gedrukt. Er verschijnt een balanspost voorzieningen aan de passiefzijde van de balans of er wordt een bedrag in mindering gebracht op een actiefpost (in het geval van voorzieningen voor incourante voorraden en dubieuze debiteuren). Deze vorming heeft geen effect op de liquiditeitspositie.

2. Vrijval voorziening
De voorziening is niet (geheel) nodig en valt vrij ten gunste van de winst. Er is sprake van een opbrengst zonder dat er een ontvangst tegenover staat. Dit vertekent de winst, immers het betreft uitsluitend een boekhoudkundige opbrengst die geen invloed heeft op de liquiditeitspositie van de onderneming.

3. Benutting van de voorziening door betaling van een acute verplichting.
Als de situatie waarvoor de voorziening is gevormd zich voordoet zal dit daadwerkelijk ten laste van de liquiditeiten van de onderneming gaan. Er is sprake van een uitgave zonder dat er kostenpost tegenover staat en dus is er geen effect op de winst, dit heeft immers ten tijde van de dotatie al plaatsgevonden.

Het vormen van een voorziening kan gebruikt worden bij het eerdergenoemde ‘big bath accounting’ waarbij verliezen naar voren worden gehaald (vormen van voorziening) met als doel één of enkele jaren later een hogere winst (door vrijval voorziening) te presenteren.

Het is daarom van belang om het onderscheid te herkennen tussen ‘terechte’ voorzieningen zoals bijvoorbeeld de garantievoorzieningen bij een autofabrikant en ‘onterechte’ voorzieningen. Bij dat laatste kun je denken aan een forse voorziening op een MKB lening portefeuille tijdens een crisis bij een bank die vrijvalt juist voor een aandelenemissie of beursgang.

Analisten en financiers doen er goed aan om bij een voorziening op een ondernemingsbalans drie vragen te stellen:

1. Waarvoor is de voorziening gevormd?
2. Wanneer ontstaat de verplichting (c.q. moet er betaald worden)?
3. Zijn de benodigde liquiditeiten beschikbaar (ook de ‘materiële boordeling’ van de voorziening)?

Samengevat

Het afwaarderen van balansposten en/of het vormen van voorzieningen kan de winst behoorlijk vertekenen, alsook de balans. Dit vergt dus een goede beoordeling en toelichting vanuit de accountant en ook een scherpe blik van de financier en haar adviseur.